1. Tüketici Hukukunun Tanımı ve Amacı

Tüketici Hukuku, mal veya hizmet piyasalarında tüketici ile satıcı/sağlayıcı arasındaki ilişkileri düzenleyen bir özel hukuk dalıdır. Esas amacı, ekonomik olarak daha zayıf durumda olan tüketiciyi korumaktır.
Bu hukuk dalı, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK) ve bu kanuna dayanılarak çıkarılan yönetmelikler çerçevesinde düzenlenmiştir.

Amaç; tüketicinin sağlığını, güvenliğini ve ekonomik çıkarlarını korumak, bilinçli tüketici oluşturmak ve adil piyasa düzenini sağlamaktır.

2. Tüketici Kavramı

Tüketici: Bir mal veya hizmeti ticari veya mesleki olmayan amaçlarla edinen, kullanan ya da yararlanan gerçek veya tüzel kişidir.

Satıcı veya sağlayıcı: Ticari veya mesleki faaliyetleri kapsamında tüketiciye mal veya hizmet sunan kişilerdir.
Bu ayrım, hangi tarafın “tüketici işlemi” kapsamında değerlendirileceğini belirler.

3. Tüketici İşlemi

Tüketici işlemi;
Bir mal veya hizmetin tüketiciyle satıcı/sağlayıcı arasında ticari amaçla kurulan her türlü sözleşme ve hukuki işlemdir.

Örnekler:

• Mal satışı (örneğin, cep telefonu, beyaz eşya satışı)

• Hizmet sözleşmeleri (örneğin, internet aboneliği, tatil paketi)

• Konut finansmanı (örneğin, mortgage)

• Banka hizmetleri (örneğin, kredi kartı sözleşmeleri)

4. Tüketici Sözleşmelerinde Koruma Mekanizmaları

a. Haksız Şartlar:
Tüketici sözleşmelerinde yer alan, tüketici aleyhine dengesizlik yaratan hükümler haksız şart sayılır ve geçersizdir.

b. Cayma Hakkı:
Tüketici, mesafeli sözleşmelerde (örneğin internet üzerinden alışverişlerde) 14 gün içinde hiçbir gerekçe göstermeksizin sözleşmeden cayabilir.

c. Bilgilendirme Yükümlülüğü:
Satıcı veya sağlayıcı, mal veya hizmetle ilgili tüm temel bilgileri (fiyat, özellik, garanti, iade koşulları vb.) tüketiciye açıkça bildirmek zorundadır.

5. Ayıplı Mal ve Hizmet

Ayıplı Mal:
Sözleşmeye uygun olmayan, beklenen faydayı sağlamayan, kusurlu veya eksik nitelikteki mallardır.
Örneğin; satın alınan telefonun çalışmaması, bilgisayarın teknik özelliklerinin ilan edilenden düşük çıkması gibi.

Tüketicinin Seçimlik Hakları:

1. Malın ücretsiz onarımı,

2. Malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi,

3. Ayıp oranında bedel indirimi,

4. Sözleşmeden dönerek bedelin iadesi.

Ayıplı Hizmet:
Sözleşmeye aykırı, eksik, yanlış veya kötü şekilde ifa edilen hizmettir (örneğin, eksik yapılan tadilat).

6. Garanti, Servis ve Satış Sonrası Hizmetler

Her malın en az 2 yıl garanti süresi vardır.
Satıcı, üretici ve ithalatçı bu sürede malın ayıplarından müştereken ve müteselsilen sorumludur.
Yetkili servislerin onarım süresi en fazla 20 iş günüdür.

7. Tüketici Hakem Heyeti ve Tüketici Mahkemesi

a. Tüketici Hakem Heyeti:
Belirli parasal sınırların altındaki uyuşmazlıklar için başvuru mercii tüketici hakem heyetleridir.
(2025 yılı itibarıyla yaklaşık 104.000 TL’ye kadar olan uyuşmazlıklarda yetkilidir.)

Başvuru ücretsizdir ve e-Devlet üzerinden yapılabilir.

b. Tüketici Mahkemesi:
Parasal sınırların üzerindeki uyuşmazlıklarda görevli mahkeme Tüketici Mahkemesi’dir.
Bu mahkemelerin kararı, genel hükümlere göre istinaf ve temyiz denetimine tabidir.

8. Özel Tüketici Sözleşmeleri

• Mesafeli Sözleşmeler (Online alışveriş): Cayma hakkı ve bilgilendirme yükümlülüğü esastır.

• Kapıdan Satışlar: Tüketici 14 gün içinde cayabilir.

• Tatil Sözleşmeleri / Devre Mülk: Ön bilgilendirme ve cayma hakkı zorunludur.

• Kredi Kartı / Finansal Hizmetler: Sözleşme öncesi bilgilendirme ve faiz oranlarının açıkça belirtilmesi gerekir.

9. Tüketicinin Başvuru Yolları

1. Satıcı veya hizmet sağlayıcısına başvuru,

2. Tüketici Hakem Heyeti’ne başvuru (ücretsiz),

3. Tüketici Mahkemesi’nde dava açılması,

4. Ticaret Bakanlığı’na şikayet,

5. Cezai yaptırımlar için Cumhuriyet Savcılığı’na suç duyurusu (örneğin dolandırıcılık halleri).

10. Yaptırımlar ve Denetim

Ticaret Bakanlığı, tüketiciyi koruma amacıyla;

• Haksız ticari uygulamalara,

• Eksik bilgilendirmeye,

• Tüketici haklarını ihlale
  idari para cezası uygulayabilir.
  Ayrıca reklamlar Reklam Kurulu tarafından denetlenir.