1. Kavramın Tanımı
Yediemin, hukukta bir eşyanın muhafazası için güvenilir kişiye teslim edilmesi hâlinde bu eşyayı korumakla yükümlü kişidir. Yedieminlik, çoğunlukla icra takiplerinde haczedilen malların korunması amacıyla karşımıza çıkar. Bu kişi, kendisine teslim edilen malı olduğu gibi muhafaza etmek, amacı dışında kullanmamak, başkasına devretmemek ve talep edildiğinde iade etmek zorundadır.
Yedieminlik görevini kötüye kullanma suçu ise, bu yükümlülüklerin ihlali hâlinde gündeme gelir.
2. Suçun Hukuki Dayanağı
Türk Ceza Kanunu’nda bu fiil TCK m.289 kapsamında düzenlenmiştir. Maddeye göre:
“Yediemin sıfatıyla zilyetliği kendisine devredilmiş olan malı, yetkili makamın istemine rağmen teslim etmeyen kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”
3. Suçun Unsurları
a. Fail
Fail, yediemin sıfatıyla bir malı zilyet olarak elinde bulunduran kişidir. Yani bu sıfatın resmî şekilde verilmiş olması gerekir (örneğin icra müdürlüğü kararıyla haczedilen malın teslimi).
b. Mağdur
Devlet veya malın gerçek hak sahibi (malik ya da icra alacaklısı) mağdur olabilir.
c. Fiil
Fiil, malın yetkili makamın istemine rağmen teslim edilmemesidir.
Örneğin icra dairesinin çağrısına rağmen haczedilen aracı teslim etmeyen yediemin bu suçu işler.
d. Manevi Unsur
Suç, kasten işlenebilir. Yediemin, malı iade etmemeyi bilerek ve isteyerek gerçekleştirmelidir.
Taksirle (dikkatsizlikle veya ihmalen) işlenmesi hâlinde suç oluşmaz; ancak hukukî ve idari sorumluluk doğabilir.
4. Suçun Konusu
Suçun konusunu, yediemin sıfatıyla zilyetliği devredilmiş mallar oluşturur. Bu mallar:
-
Haciz sırasında teslim alınan araç, makine, emtia, para veya taşınmaz olabilir.
-
Resmî veya özel nitelikteki belgelerle teslim edilmiş olmalıdır.
5. Suçun Gerçekleşme Anı
Suç, yetkili makam (örneğin icra müdürlüğü veya mahkeme) tarafından malın teslimi istendiğinde, yedieminin bunu haklı neden olmaksızın reddetmesi veya teslim etmemesi anında tamamlanır.
Basit bir gecikme veya unutma fiili yeterli değildir; teslim etmeme iradesinin açıkça ortaya çıkması gerekir.
6. Ceza ve Yaptırımlar
TCK m.289 gereği:
-
Hapis cezası: 6 ay – 2 yıl arası
-
Adli para cezasına çevrilebilir (özellikle zararın giderilmesi ve malın iade edilmesi hâlinde)
-
Etkin pişmanlık benzeri indirim mümkündür: Mal iade edilirse cezada indirim uygulanabilir.
7. Yargıtay Uygulamasına Göre
Yargıtay, suçu oluşturacak davranışları şu şekilde değerlendirmektedir:
-
Malın “teslim istemine rağmen” verilmemesi gerekir. (Sadece ortadan kaybolması yetmez.)
-
Yediemin, malı üçüncü kişiye devreder veya satarsa da suç oluşur.
-
Zilyetlik devrinin resmî şekilde yapılmış olması şarttır; aksi hâlde “yedieminlik” hukuken doğmaz.
8. Hukukî ve Cezai Sonuçlar
Ceza davasının yanında, malı teslim etmeyen yediemin hakkında:
-
İcra takibi veya tazminat davası açılabilir.
-
Görevi kötüye kullanması nedeniyle güven ilişkisi bozulduğundan, bazı durumlarda icra suçları kapsamında da ayrıca sorumluluğu doğabilir.
9. Örnek Olay
İcra müdürlüğünce haczedilen bir aracın yediemin sıfatıyla borçluya bırakıldığını varsayalım. Daha sonra alacaklının talebi üzerine araç teslim edilmek istendiğinde, borçlu aracın “çalındığını” veya “başkasına sattığını” ileri sürerse — ve bu beyanlar gerçek dışı çıkarsa — yedieminlik görevini kötüye kullanma suçu oluşur.
10. Sonuç
Yedieminlik görevini kötüye kullanma suçu, kamu güvenini ve adaletin işleyişini koruma amacı taşır. Bu suçun oluşmaması için yediemin, kendisine teslim edilen malı:
-
Koruma yükümlülüğünü yerine getirmeli,
-
Talep edildiğinde gecikmeksizin iade etmeli,
-
Kendi malı gibi tasarrufta bulunmamalıdır.