Suça Teşebbüs (Teşebbüs Aşaması)
1. Kavram ve Hukuki Dayanak
Suça teşebbüs, Türk Ceza Kanunu’nun 35. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre:
“Kişi, işlemeyi kastettiği bir suçu elverişli hareketlerle doğrudan doğruya icraya başlayıp da elinde olmayan nedenlerle tamamlayamazsa teşebbüsten dolayı sorumlu olur.”
Bu maddeye göre, suçun işlenmesine yönelik icra hareketlerine başlanmış ancak suç, failin iradesi dışında kalan nedenlerle tamamlanmamışsa suça teşebbüs hali oluşur.
2. Suça Teşebbüsün Unsurları
Bir fiilin “teşebbüs” sayılabilmesi için şu şartların birlikte gerçekleşmesi gerekir:
-
Kastın bulunması: Fail, suçu işleme kastına sahip olmalıdır. Taksirli suçlarda teşebbüs mümkün değildir.
-
Elverişli hareketlerin başlaması: Fail, suçun icrasına doğrudan doğruya elverişli fiillerle başlamalıdır.
-
Tamamlanamama: Suç, failin elinde olmayan nedenlerle tamamlanmamış olmalıdır (örneğin, mağdurun direnmesi, üçüncü bir kişinin engellemesi gibi).
3. Teşebbüs ile Gönüllü Vazgeçme Arasındaki Fark
Teşebbüs halinde suç tamamlanamaz çünkü failin iradesi dışında bir engel ortaya çıkar.
Gönüllü vazgeçmede ise fail, suçun tamamlanmasını kendi iradesiyle engeller. Bu durumda fail, suç teşebbüsünden dolayı değil, varsa önceki fiillerinden dolayı sorumlu olur.
4. Cezalandırma Esası
TCK m.35/2’ye göre, teşebbüs halinde verilecek ceza şu şekilde belirlenir:
-
Failin kastına göre belirlenen suçun cezası, tamamlanmış suça göre indirilir.
-
Hakim, suçun işlenmesine ne ölçüde yaklaşıldığına göre cezayı yarısına kadar veya dörtte üçüne kadar indirebilir.
Örneğin:
-
Kasten öldürmeye teşebbüs halinde, TCK m.81’e göre müebbet hapis yerine belirli bir süreli hapis cezası uygulanır.
-
Mala zarar verme suçuna teşebbüs halinde, TCK m.151’deki ceza aralığı teşebbüs hükümleri uyarınca indirilir.
5. Teşebbüsün Mümkün Olmadığı Haller (Elverişsiz Teşebbüs)
Eğer kullanılan araç veya hedef alınan konu suçun işlenmesine elverişli değilse (örneğin, ölüye ateş etmek), buna elverişsiz teşebbüs denir.
Bu durumda failin kastı olmasına rağmen fiil, hukuken suç oluşturmaz veya cezalandırma indirimli uygulanır (somut olayın niteliğine göre değerlendirilir).
6. Teşebbüsün Türleri
-
Tam teşebbüs: Fail suçun tüm icra hareketlerini yapmış, ancak suç sonucu meydana gelmemiştir.
-
Eksik teşebbüs: Fail, suçun icrasına başlamış ama tamamlayamamıştır.
Bu ayrım, verilecek cezanın miktarını etkileyebilir.
7. Uygulama Örnekleri
-
Fail, mağduru öldürmek amacıyla silah sıkmış ancak kurşun isabet etmemişse → Kasten öldürmeye teşebbüs.
-
Fail, bir mağazadan hırsızlık yapmak için kapıyı kırmış ancak yakalanmışsa → Hırsızlığa teşebbüs.
-
Fail, birine zehir vermek istemiş ancak yanlışlıkla şekeri karıştırmışsa → Elverişsiz teşebbüs.
Sonuç:
Suça teşebbüs, suçun tamamlanmasına yaklaşan fakat failin elinde olmayan nedenlerle sonuç doğurmayan durumlarda devreye girer. Ceza sorumluluğu, tamamlanmış suça göre daha hafiftir; ancak teşebbüs, failin kastına ve fiilin tehlikeliliğine göre ağır sonuçlar doğurabilir.