Hapis Cezasının Ertelenmesi (TCK m.51)
1. Kavram ve Amaç
Hapis cezasının ertelenmesi, mahkeme tarafından hükmedilen kısa süreli hapis cezasının, belirli şartların varlığı halinde infaz edilmemesi; sanığın belirli bir denetim süresinde suç işlemeden iyi hâlli şekilde yaşaması durumunda cezanın infaz edilmiş sayılmasıdır. Amaç, özellikle bir daha suç işlemeyeceği kanaati oluşan kişiler bakımından cezanın topluma kazandırıcı bir işlev görmesini sağlamaktır.
2. Yasal Dayanak
Türk Ceza Kanunu’nun 51. maddesi uyarınca, mahkeme hükmolunan bir yıl veya daha az süreli hapis cezalarını (bazı hallerde iki yıla kadar) erteleyebilir.
Ancak, 18 yaşından küçük veya 65 yaşından büyük sanıklar bakımından bu süre iki yıl veya daha az hapis cezaları için uygulanabilir.
3. Erteleme Şartları
Bir hapis cezasının ertelenebilmesi için şu koşulların birlikte gerçekleşmesi gerekir:
-
Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış olması,
-
Yargılama sürecinde pişmanlık göstermesi ve bir daha suç işlemeyeceği konusunda mahkemede kanaat uyandırması,
-
Hükmedilen cezanın süresinin yasal sınırlar içinde olması.
Hakim, bu şartların varlığı halinde cezanın infazını erteler ve sanık hakkında bir denetim süresi belirler.
4. Denetim Süresi
Denetim süresi, mahkemenin hükmettiği ceza süresinden az olmamak üzere 1 yıldan 3 yıla kadar belirlenir. Bu süre içinde:
-
Sanığın kasıtlı bir suç işlememesi,
-
Mahkemece belirlenen yükümlülüklere (örneğin kamu hizmeti, eğitim programı, bir kurumda çalışma) uygun davranması gerekir.
Denetim süresi sorunsuz geçerse, ceza infaz edilmiş sayılır.
5. Denetim Süresinde İhlal Durumu
Sanık denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlerse veya yükümlülüklere uymazsa, mahkeme erteleme kararını kaldırarak cezanın infazına karar verir.
6. Erteleme Kararının Kapsamadığı Haller
Aşağıdaki durumlarda hapis cezası ertelenemez:
-
Cezanın adli para cezasına çevrilmesi mümkün olmayan veya kanunen ertelenmesi yasaklanmış suçlar,
-
Taksirli suçlar dışındaki ağır nitelikli suçlar (örneğin örgütlü suçlar, cinsel saldırı vb.),
-
Tekrar suç işleyenler (mükerrirler) için genel olarak erteleme uygulanmaz.
7. Erteleme ile Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) Arasındaki Fark
-
Erteleme: Hüküm açıklanır, kesinleşir; sadece infaz ertelenir.
-
HAGB: Hüküm açıklanmaz, infaz söz konusu değildir; 5 yıl içinde suç işlenmezse dava düşer.
8. Uygulamadaki Önemi
Hapis cezasının ertelenmesi, özellikle sabıka kaydı temiz olan sanıklar için ikinci bir şans niteliğindedir. Sanığın cezaevine girmeden topluma kazandırılması hedeflenir. Ancak bu hak, mahkemenin takdirindedir; her durumda uygulanmaz.