1. Kavram ve Tanım
Sınır dışı edilme, yabancı bir kişinin Türkiye’de kalmasının kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından sakıncalı görülmesi hâlinde ya da kanunda belirtilen şartların oluşması durumunda, idari makamlarca ülke dışına çıkarılması işlemidir. Bu işlem genellikle Göç İdaresi Başkanlığı tarafından yürütülür.
2. Hukuki Dayanak
Sınır dışı işlemleri, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK)’un 52 ila 60. maddeleri arasında düzenlenmiştir. İlgili mevzuat ayrıca Anayasa, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ve geri gönderme yasağı ilkeleri çerçevesinde uygulanır.
3. Sınır Dışı Edilme Sebepleri
Bir yabancı kişi aşağıdaki hallerde sınır dışı edilebilir:
-
Türkiye’ye giriş veya çıkış kurallarını ihlal etmek,
-
Sahte belge kullanmak,
-
Çalışma izni olmaksızın çalışmak,
-
Kamu düzeni veya güvenliği açısından tehdit oluşturmak,
-
Suç işlemek veya suç örgütüyle bağlantılı olmak,
-
Vize veya ikamet süresi bittikten sonra Türkiye’de kalmaya devam etmek,
-
Uluslararası koruma başvurusu reddedilmiş veya sona ermiş olup ülkede kalmak için yasal hakkı kalmamış olmak.
4. Sınır Dışı Edilemeyecek Kişiler
Kanuna göre bazı kişiler, özel durumları nedeniyle sınır dışı edilemez:
-
Ölüm cezası veya işkence riski bulunan ülkelere gönderilme ihtimali olanlar,
-
Ciddi sağlık sorunları bulunanlar,
-
Hamile kadınlar,
-
Eğitimine devam eden çocuklar ve onların aileleri (belirli şartlarda),
-
Türkiye’de etkin iş birliği yapan tanık veya mağdurlar (örneğin insan ticareti mağdurları).
5. Kararın Bildirimi ve İtiraz
Sınır dışı kararı yabancıya yazılı olarak tebliğ edilir. Tebligatta, kararın sebebi, itiraz süresi (7 gün) ve nereye başvurulacağı belirtilir.
Yabancı veya avukatı, bu karara karşı idare mahkemesinde dava açabilir. Dava süresince kişi geri gönderilmez (yani yürütme durur).
6. Geri Gönderme Merkezleri
Hakkında sınır dışı kararı verilen kişiler, işlem tamamlanana kadar Geri Gönderme Merkezine alınabilir. Bu merkezlerde barınma, sağlık, gıda ve hukuki destek imkanları sağlanmalıdır.
7. Geri Gönderme Yasağı (Non-Refoulement)
Hiç kimse, hayatı veya özgürlüğü tehlikede olan bir ülkeye zorla gönderilemez. Bu ilke hem uluslararası hukukta hem de Türk hukukunda kesin bir kuraldır.
8. Sonuç
Sınır dışı edilme işlemi idari niteliktedir, ancak yargı denetimine tabidir. Kararın uygulanabilmesi için hukuka uygunluk, ölçülülük ve insan haklarına saygı ilkeleri gözetilmelidir.
İtiraz süresinde yapılan başvurular, kişiye hukuki koruma sağlar ve sınır dışı işleminin durdurulmasını temin eder.