Etkin Pişmanlık (TCK m.168 ve diğer özel hükümler)
Genel Tanım:
Etkin pişmanlık, suç işleyen bir kişinin, suçun işlenmesinden sonra pişmanlık duyarak, suçun sonuçlarını ortadan kaldırmaya veya hafifletmeye yönelik davranışlarda bulunması durumunda cezasında indirim yapılmasını ya da tamamen cezasız kalmasını sağlayan bir ceza hukuku kurumudur. Bu, failin topluma yeniden kazandırılmasını ve suçtan doğan zararın giderilmesini amaçlar.
Hukuki Dayanak:
Etkin pişmanlık genel olarak Türk Ceza Kanunu’nun 168. maddesinde düzenlenmiştir. Bunun dışında, bazı suç tiplerinde özel olarak etkin pişmanlık hükümleri ayrıca öngörülmüştür (örneğin; terör suçları, örgütlü suçlar, zimmet, rüşvet, uyuşturucu suçları, hırsızlık gibi).
TCK m.168 – Gönüllü Geri Verme ve Etkin Pişmanlık:
-
Hırsızlık, dolandırıcılık, güveni kötüye kullanma, yağma, zimmet gibi malvarlığına karşı işlenen suçlarda;
-
Fail, suçun tamamlanmasından sonra ama soruşturma başlamadan önce mağdurun zararını aynen iade veya tazmin ederse, cezasında yarıya kadar indirim yapılır.
-
Eğer bu davranış, kovuşturma başlamadan önce olursa, indirim üçte birine kadar olur.
-
Hüküm kesinleşmeden önce yapılırsa da hâkim, indirim oranını takdir edebilir.
-
Etkin Pişmanlığın Şartları:
-
Suçun tamamlanmış olması gerekir (teşebbüs aşamasında değil).
-
Failin pişmanlık duyması ve bunu davranışıyla göstermesi gerekir.
-
Zararın giderilmesi, malın iadesi, suçtan elde edilen kazancın teslimi gibi fiilî bir iyileştirme olmalıdır.
-
Gönüllülük esası aranır; failin baskı altında olmadan kendi isteğiyle hareket etmesi gerekir.
-
Zaman şartı önemlidir: Etkin pişmanlığın ne zaman gerçekleştiği, uygulanacak indirim oranını belirler (soruşturma öncesi, kovuşturma öncesi, hükümden önce gibi).
Etkin Pişmanlığın Sonuçları:
-
Failin cezasında indirime gidilir veya bazı suçlarda cezasızlık uygulanabilir.
-
Suç ortaklarından biri etkin pişmanlık gösterirse, diğerleri bu haktan yararlanamaz (kişisellik ilkesi).
-
Etkin pişmanlık, failin sabıka kaydını ortadan kaldırmaz; sadece cezayı etkiler.
Bazı Suçlarda Özel Düzenlemeler:
-
TCK m.221 (Örgüt Suçlarında Etkin Pişmanlık): Suç örgütüne katılan kişi, örgüt faaliyetleri çerçevesinde suç işlememişse ve örgütü dağıtma yönünde bilgi verirse cezalandırılmaz.
-
TCK m.254 (Rüşvet): Rüşvet veren kişi, yetkili makamlar harekete geçmeden önce durumu bildirirse cezalandırılmaz.
-
TCK m.192 (Uyuşturucu Suçları): Uyuşturucu suçunu işleyen kişi, yetkililere bilgi vererek suçun ortaya çıkmasına yardımcı olursa cezasında indirim yapılır.
Amaç:
Etkin pişmanlık, ceza hukukunun “özel önleme” amacını destekler. Failin suç sonrası olumlu davranışlarını ödüllendirerek hem zararların giderilmesini sağlar hem de failin topluma yeniden kazandırılmasını hedefler.