1. Tanım ve Kapsamı
Süreli hapis cezası, Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) yer alan belirli bir süreyle sınırlı hapis cezası türüdür. Yani, ömür boyu devam etmeyen, belirli bir zaman dilimi için hükmolunan hapis cezalarını ifade eder. Bu ceza türü, müebbet veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası dışındaki hapis cezalarını kapsar.
2. Süre Sınırları
TCK’nın 49. maddesine göre:
-
Süreli hapis cezası en az 1 yıl,
-
En fazla 20 yıl olabilir.
Ancak, kanunda aksi belirtilmişse bu sınırın üzerinde ya da altında süreli hapis cezası öngörülebilir (örneğin bazı özel kanunlarda veya cezaların artırılması hâllerinde).
3. Süreli Hapis Cezasının Niteliği
Süreli hapis cezası, cezaevinde infaz edilen bir özgürlüğü bağlayıcı cezadır. Ancak cezanın türü ve süresi, infazın biçimini etkiler:
-
1 yıldan az hapis cezaları genellikle kısa süreli kabul edilir ve adli para cezasına çevrilebilir, ertelenebilir veya hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kapsamına girebilir.
-
Uzun süreli hapis cezaları (1 yıldan fazla olanlar) ise doğrudan infaz edilir; ancak bazı şartlarda denetimli serbestlik veya koşullu salıverilme mümkündür.
4. Koşullu Salıverilme (Şartlı Tahliye)
Süreli hapis cezalarında, mahkûmun cezasının belirli bir kısmını iyi hâlli olarak infaz etmesi hâlinde koşullu salıverilmeden yararlanması mümkündür.
Genel kural olarak;
-
Cezanın yarısı,
-
Bazı suçlarda (örneğin örgütlü suçlar, cinsel suçlar, terör suçları vb.) üçte ikisi veya dörtte üçü infaz edilmeden tahliye hakkı tanınmaz.
5. Erteleme ve Alternatif Yaptırımlar
Süreli hapis cezalarında, cezanın miktarına ve failin sabıkasına göre:
-
Ceza ertelenebilir,
-
Adli para cezasına çevrilebilir,
-
Veya belirli yükümlülükler altında infaz edilebilir (örneğin kamuya yararlı işte çalışma gibi).
6. Süreli Hapis Cezasının Amacı
Bu cezanın amacı, failin cezalandırılmasının yanı sıra ıslah edilmesi, topluma yeniden kazandırılması ve suçun işlenmesinin önlenmesidir. Ceza, hem caydırıcılık hem de rehabilitasyon işlevi taşır.
7. Örnek:
Bir kişi “kasten yaralama” suçunu işlerse ve mahkeme tarafından 3 yıl süreli hapis cezası verilirse, bu kişi süreli hapis cezasına mahkûm edilmiş olur. İyi hâlli olması durumunda koşullu salıverilmeden yararlanabilir.