Tazminat Davaları

Tazminat davaları, bir kişinin veya kurumun hukuka aykırı bir fiil, kusurlu davranış ya da sözleşmeye aykırılık nedeniyle uğradığı zararın giderilmesi amacıyla açtığı davalardır. Türk Borçlar Kanunu (TBK), Türk Medeni Kanunu (TMK) ve özel kanunlarda düzenlenmiştir. Tazminat, zarar görenin eski hâline dönmesini sağlamayı amaçlar.


1. Tazminat Davalarının Hukuki Dayanağı

  • Haksız Fiil Sorumluluğu (TBK m. 49 vd.): Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiil sonucu zarar veren kişi, doğan zararı tazminle yükümlüdür.

  • Sözleşmeye Aykırılık (TBK m. 112 vd.): Taraflardan biri sözleşmeye uygun davranmazsa karşı tarafa doğan zararı gidermekle yükümlüdür.

  • Kusursuz Sorumluluk Hâlleri: Tehlike sorumluluğu, adam çalıştıranın sorumluluğu, yapı malikinin sorumluluğu gibi durumlarda kusur aranmaksızın tazminat talep edilebilir.


2. Tazminat Türleri

  1. Maddi Tazminat

    • Fiil veya sözleşme ihlali nedeniyle ortaya çıkan ekonomik kayıpların giderilmesini içerir.

    • Örnek: Araç kazasında onarım masrafları, tedavi giderleri, iş göremezlik tazminatı, kazanç kaybı.

  2. Manevi Tazminat

    • Kişilik haklarına saldırı sonucu duyulan elem, üzüntü ve manevi zararların giderilmesi için ödenir.

    • Amaç, mağdurun acısını hafifletmek, manevi huzuru kısmen sağlamak.

  3. Doğrudan Zarar – Dolaylı Zarar

    • Doğrudan zarar: Malın kırılması, kişinin yaralanması gibi hemen görülen zararlar.

    • Dolaylı zarar: İş göremezlik nedeniyle kazanç kaybı, kira gelirinden mahrum kalma gibi dolaylı sonuçlar.


3. Tazminat Davalarında Şartlar

Bir tazminat davasının kabul edilebilmesi için genellikle şu şartlar aranır:

  1. Hukuka aykırı fiil veya sözleşmeye aykırılık

  2. Zararın varlığı

  3. İlliyet bağı (nedensellik ilişkisi)

  4. Kusur (bazı hallerde kusur aranmaz)


4. Tazminat Davası Çeşitleri

  • Trafik Kazasından Doğan Tazminatlar: Araç hasarı, değer kaybı, bedensel zararlar, ölüm hâlinde destekten yoksun kalma.

  • İş Kazası ve Meslek Hastalığı Tazminatları: İşverenin iş sağlığı ve güvenliği yükümlülüklerini ihlali sonucu.

  • Sözleşmeye Aykırılıktan Doğan Tazminatlar: Satış, kira, hizmet sözleşmeleri ihlali.

  • Boşanma ve Aile Hukuku Kapsamında Tazminatlar: Boşanma davasında maddi/manevi tazminat.

  • Kişilik Haklarının İhlali Nedeniyle Tazminatlar: Hakaret, iftira, özel hayatın gizliliğini ihlal gibi fiillerden doğan.


5. Görevli ve Yetkili Mahkemeler

  • Genel kural: Asliye Hukuk Mahkemesi görevlidir.

  • İş kazaları: İş Mahkemeleri.

  • Boşanma nedeniyle tazminat: Aile Mahkemeleri.

  • Yetki: Davalının yerleşim yeri veya haksız fiilin işlendiği yer mahkemesi.


6. Tazminat Miktarının Belirlenmesi

  • Maddi zarar, belgelerle ve bilirkişi incelemesiyle hesaplanır.

  • Manevi tazminat, hakimin takdirine bağlıdır; mağdurun yaşı, sosyal durumu, olayın ağırlığı dikkate alınır.

  • Tazminat, zarar göreni zenginleştirmemeli, zarar vereni de aşırı derecede ezmemelidir.


7. Zamanaşımı Süreleri

  • Haksız fiilden doğan tazminatlar: Zarar ve failin öğrenilmesinden itibaren 2 yıl, her hâlükârda fiilden itibaren 10 yıl.

  • Sözleşmeye aykırılık: Genel zamanaşımı 10 yıl.

  • Trafik kazası tazminatları: 2 yıl – 10 yıl arası, ceza davasına bağlı ise daha uzun olabilir.


8. Uygulamada Dikkat Edilecek Hususlar

  • Zararın belgelerle ispatı (fatura, rapor, tutanak).

  • Trafik kazasında kusur oranlarının netleştirilmesi.

  • Manevi tazminat taleplerinde ölçülülük.

  • Zamanaşımı süresinin geçirilmemesi.

  • Delillerin dilekçeyle birlikte sunulması.