1. Genel Kavram
Ayıplı mal ve hizmet davaları, tüketicinin satın aldığı mal veya hizmetin sözleşmeye, teknik özelliklere, kullanım amacına veya hukuki düzenlemelere aykırı olması durumunda açılan davalardır. Türk hukukunda bu konudaki temel düzenlemeler 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK) ve ilgili yönetmeliklerde yer alır. Ayrıca, Borçlar Kanunu’nun satım sözleşmesine ilişkin hükümleri de uygulanır.
2. Ayıp Türleri
-
Açık Ayıp: Malın teslimi sırasında basit bir incelemeyle fark edilebilen kusurlar (ör. kırık, eksik parça).
-
Gizli Ayıp: Kullanım sırasında ortaya çıkan ve ilk anda fark edilemeyen kusurlar (ör. elektronik cihazın kısa sürede bozulması).
-
Hizmette Ayıp: Söz verilen kalite ve niteliklerin sağlanmaması (ör. ayıplı onarım, eksik işçilik).
3. Tüketicinin Seçimlik Hakları
Tüketici, ayıplı mal veya hizmet karşısında şu haklardan birini kullanabilir:
-
Bedel iadesi (sözleşmeden dönme),
-
Ayıpsız misli ile değişim,
-
Ücretsiz onarım,
-
Bedelde indirim.
Bu haklardan hangisini seçeceği tamamen tüketiciye aittir. Satıcı veya sağlayıcı, tüketicinin tercih ettiği hakkı yerine getirmekle yükümlüdür.
4. Süreler
-
Malın tesliminden itibaren 6 ay içinde ortaya çıkan ayıpların teslim anında mevcut olduğu kabul edilir.
-
Genel zamanaşımı süresi ise 2 yıl, taşınmazlarda 5 yıltır.
-
Ayıp ağır kusur veya hile ile gizlenmişse zamanaşımı uygulanmaz.
5. Davanın Tarafları
-
Davacı: Tüketici (ayıplı mal veya hizmetten zarar gören kişi),
-
Davalı: Satıcı, sağlayıcı, bayi, ithalatçı, üretici veya hizmet sunan kişi/kurum.
6. Görevli ve Yetkili Mahkeme
-
Tüketici Mahkemeleri görevlidir.
-
Yetki bakımından, davacının yerleşim yeri mahkemesi veya davanın açıldığı yerdeki tüketici mahkemesi tercih edilebilir.
7. İspat Yükü
-
İlk 6 ayda ortaya çıkan ayıplarda ispat yükü satıcı/sağlayıcıdadır.
-
6 aydan sonra çıkan ayıplarda ise tüketici ayıbı ispat etmek zorundadır.
-
Fatura, garanti belgesi, servis kayıtları, bilirkişi raporları önemli delillerdir.
8. Ayıplı Mal ve Hizmet Davalarının Sonuçları
Mahkeme; tüketicinin seçtiği hakkı (örneğin bedel iadesi) hüküm altına alır. Ayrıca, zararın doğmuş olması halinde maddi ve manevi tazminata da karar verilebilir.