Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığı, 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu hükümlerine göre kazanılır. Vatandaşlık, doğumla veya sonradan kazanılabilir. Aşağıda her iki kazanım şekli ve şartları açıklanmıştır:
I. Doğumla Türk Vatandaşlığı
1. Soy bağı esasına göre
Bir çocuğun anne veya babasından en az birinin Türk vatandaşı olması, çocuğun doğumla Türk vatandaşı sayılması için yeterlidir.
-
Türk vatandaşı annenin çocuğu, doğum yeri neresi olursa olsun Türk vatandaşıdır.
-
Türk vatandaşı babanın çocuğu da, evlilik içinde doğarsa doğrudan Türk vatandaşı olur.
2. Doğum yeri esasına göre
Türkiye’de doğan ve hiçbir devletin vatandaşı olmayan (vatansız) çocuklar da doğumla Türk vatandaşlığını kazanırlar.
II. Sonradan Türk Vatandaşlığının Kazanılması
Türk vatandaşlığı doğum dışında, sonradan çeşitli yollarla kazanılabilir:
1. Yetkili makam kararıyla vatandaşlık (genel yolla)
Aşağıdaki şartları birlikte taşıyan yabancılar, İçişleri Bakanlığı kararıyla Türk vatandaşlığına alınabilir:
-
Reşit ve ayırt etme gücüne sahip olmak,
-
Başvuru tarihinden geriye doğru kesintisiz en az 5 yıl Türkiye’de ikamet etmek,
-
Türkiye’de yerleşme niyetini davranışlarıyla göstermek (ev sahibi olmak, Türk vatandaşıyla evlenmek, iş kurmak, yatırım yapmak vb.),
-
Genel sağlık bakımından tehlike teşkil eden bir hastalığı bulunmamak,
-
İyi ahlak sahibi olmak,
-
Yeterli düzeyde Türkçe konuşabilmek,
-
Kendisi ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler için Türkiye’de geçimini sağlayacak gelire veya mesleğe sahip olmak,
-
Milli güvenlik ve kamu düzeni açısından engel teşkil etmemek.
Bu şartları taşıyan kişi, valilikler aracılığıyla başvuru yapar; İçişleri Bakanlığı ve Cumhurbaşkanlığı onayıyla vatandaşlık karara bağlanır.
2. Evlilik yoluyla vatandaşlık
Bir Türk vatandaşıyla en az 3 yıldır evli olan ve evliliği fiilen devam eden yabancı kişiler, vatandaşlık başvurusu yapabilir.
Şartlar:
-
Evlilik birliği fiilen devam ediyor olmalı,
-
Eşler birlikte yaşamaya devam etmeli,
-
Başvuru sürecinde evlilikte “iyi niyet” olmalı (yani vatandaşlık amacıyla sahte evlilik olmamalı),
-
Milli güvenlik ve kamu düzenine aykırı durum bulunmamalı.
3. İstisnai vatandaşlık (Cumhurbaşkanı kararıyla)
Bazı durumlarda yukarıdaki genel şartlar aranmaksızın, Cumhurbaşkanı kararıyla vatandaşlık verilebilir.
Bu kişiler arasında:
-
Türkiye’ye sanayi, teknoloji, ekonomi, spor, kültür, sanat gibi alanlarda önemli katkı sağlayan kişiler,
-
Vatandaşlığa alınması zaruri görülen kişiler,
-
Türkiye’ye yerleşen Türk soylular,
-
Türkiye’de en az 400.000 ABD Doları değerinde taşınmaz satın alan veya 500.000 ABD Doları tutarında yatırım yapan kişiler (belirli yatırımcı programları kapsamında) yer alır.
4. Evlat edinme yoluyla vatandaşlık
Bir Türk vatandaşı tarafından reşit olmayan yabancı bir çocuğun evlat edinilmesi hâlinde, çocuk evlat edinilme tarihinden itibaren Türk vatandaşlığını kazanabilir.
Şart: Çocuğun milli güvenlik veya kamu düzeni bakımından engel teşkil etmemesi gerekir.
5. Yeniden kazanma yoluyla vatandaşlık
Daha önce Türk vatandaşlığını kaybeden bazı kişiler, izinle veya doğrudan vatandaşlığı yeniden kazanabilir.
Örneğin, izinle vatandaşlıktan çıkan kişiler (mavi kart sahipleri) başvuruyla vatandaşlığı yeniden elde edebilir.
III. Vatandaşlık Başvurusu Süreci
-
Başvurular valilikler (İl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlükleri) aracılığıyla yapılır.
-
Belgeler tamamlandıktan sonra dosya İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’ne gönderilir.
-
Bakanlık incelemesinden sonra uygun görülen dosyalar Cumhurbaşkanı onayına sunulur.
-
Kararın olumlu olması hâlinde kişi Türk vatandaşlığını kazanır.
IV. Vatandaşlığın Kaybı ve İptali
Vatandaşlık bazı hallerde kaybedilebilir:
-
İzinle çıkma: Kişi kendi isteğiyle izin alarak vatandaşlıktan çıkabilir.
-
Çıkma kararıyla kayıp: Milli güvenlik gerekçesiyle Bakanlık kararıyla.
-
İptal: Hile veya sahte belgeyle kazanılmışsa, vatandaşlık sonradan iptal edilir.