Acele kamulaştırma, kamu yararının gecikmesinde sakınca bulunan bazı durumlarda, idarenin normal kamulaştırma sürecini beklemeden mahkeme kararıyla taşınmaza hemen el koyabilmesi işlemidir.

Bu yöntemde:

• Bedel tespiti hızlı yapılır,

• Bedelin bankaya yatırılmasıyla fiilen el koyma derhal gerçekleşir,

• Asıl kamulaştırma işlemleri daha sonra tamamlanır.

DAYANAĞI

• Anayasa md. 46/2

• 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu md. 27

ACELE KAMULAŞTIRMA UYGULANABİLECEK DURUMLAR

Acele kamulaştırma ancak belirli ve istisnai durumlarda uygulanabilir:

1. Olağanüstü durumlar

• Deprem, sel, heyelan, yangın gibi afetler

• Savaş, seferberlik, milli güvenlik gerekleri

• Ülke çapında acil stratejik ihtiyaçlar

2. Yargıtay’ın kabul ettiği diğer hâller

• Enerji iletim hattı yapımı

• Baraj, HES, yol, tünel, köprü gibi büyük kamu hizmetleri

• Acil altyapı projeleri
  (Burada da mutlaka Bakanlar Kurulu / Cumhurbaşkanı kararı aranır.)

3. Cumhurbaşkanı Kararı

Acele kamulaştırma için Cumhurbaşkanı’nın kamu yararı kararı zorunludur.

ACELE KAMULAŞTIRMA USULÜ (ADIM ADIM)

1. Kamu yararı kararı alınır

İlgili Bakanlık veya kurumun teklifi üzerine Cumhurbaşkanı kararı yayımlanır.

2. İdare mahkemeye başvurur

• Mahkeme: Asliye Hukuk Mahkemesi (kamulaştırma davalarına bakmakla görevli)

• Amaç: “Acele el koyma” kararı verilmesi

3. Bilirkişi marifetiyle değer tespiti

Mahkeme, 3 kişilik uzman bilirkişi heyetiyle taşınmazın acele değer tespitini yaptırır.

4. Bedel bankaya yatırılır

Tespit edilen bedel, mal sahibi adına mahkeme veznesine veya bankaya yatırılır.

5. El koyma kararı

Bedelin yatırıldığı görülünce mahkeme:

• Derhal el koyma kararı verir.

• İdare taşınmaza hemen girer, yapıya başlar.

6. Asıl kamulaştırma davası daha sonra yürür

Bu aşamada:

• Kesin bedel tespiti

• Tapu tescili

• Gerekirse uzlaşma aşamaları
  ayrı dosyada tamamlanır.

MAL SAHİBİNİN HAKLARI ve İTİRAZ YOLLARI

Acele kamulaştırmada mal sahibi her şeye rağmen güçlü haklara sahiptir.

1. Acele el koyma kararına itiraz

Mal sahibi:

• Bedelin düşük tespit edildiğini

• Bilirkişi raporunun hatalı olduğunu

• Şartların oluşmadığını

ileri sürerek mahkemenin verdiği el koyma kararına itiraz edebilir.

Süre:
Acele kamulaştırmada kanunda özel bir itiraz süresi yoktur, karar verildikten hemen sonra itiraz yapılabilir.

2. Bedel Tespit ve Tescil Davasında HAK ARAMA

Asıl davada mal sahibi şunları talep edebilir:

• Rayiç değer artırımı

• Emsal bedellerin uygulanması

• Taşınmazın nitelikleri, konumu, imar durumu, gelir getiriciliği

• Eksik veya hatalı bilirkişi raporuna itiraz

Bu davada kesin kamulaştırma bedeli belirlenir.

3. Kamulaştırma işleminin iptali davası

Eğer acele kamulaştırma:

• Kamu yararı yoksa,

• Cumhurbaşkanı kararı hukuka aykırıysa,

• Proje zorunluluğu yoksa,

• Usulde açık hatalar varsa,

mal sahibi idare mahkemesinde kamulaştırma işleminin iptali davası açabilir.

Bu dava, acele el koymayı durdurmaz; ancak işlemin tamamen iptali sonucunu doğurabilir.

4. Ek tazminat (kamulaştırma bedelinin artırılması) davası

Mal sahibi, değer düşük tespit edilmişse:

• Ek tazminat

• Farkın faizi ile ödenmesi
  talep edebilir.

ACELE KAMULAŞTIRMADE SIK KARŞILAŞILAN DURUMLAR

1. Bedelin düşük çıkması

Bu en sık şikâyettir.
Çözüm: Asıl bedel tespit ve tescil davasında mücadele edilir.

2. Bilirkişi raporlarının hatalı olması

Raporlar:

• Emsal incelemesi

• İmar durumu

• Objektif değer kriterleri
  içermiyorsa yeniden bilirkişi istenir.

3. Karara karşı doğrudan istinaf

Acele el koyma kararına karşı istinaf yolu da vardır.

KISA ÖZET

• Acele kamulaştırma istisnai bir yoldur.

• Cumhurbaşkanı kararı şarttır.

• Mahkeme hızlı bedel tespiti yapar, idare hemen el koyar.

• Mal sahibi her aşamada itiraz ve hak arama yollarına sahiptir.

• Değer düşükse mutlaka bedel tespit ve tescil davası içinde itiraz edilmelidir.