ZORUNLU GEÇİT HAKKI DAVASI

(MK m. 747 – Komşuluk Hukuku)

1. Zorunlu Geçit Hakkının Tanımı

Zorunlu geçit hakkı, bir taşınmazın umumi yola çıkışı yoksa veya mevcut çıkışı ihtiyacı karşılamıyorsa, o taşınmaz lehine, komşu taşınmazlar üzerinden geçit kurmaya yarayan irtifak hakkıdır.

Amaç, taşınmazın ekonomik amacına uygun kullanılmasının sağlanmasıdır.

2. Şartları

(1) Taşınmazın Yola Bağlantısının Bulunmaması / Yetersiz Olması

• Taşınmazın hiç yolu yoksa (tam anlamıyla kapalı taşınmaz).

• Veya yol var fakat:

  • Çok dar,

  • Çok eğimli,

  • Araç girişine elverişsiz,

  • Ekonomik kullanım için yetersiz.

Bu durumda zorunlu geçit talep edilebilir.

(2) En Az Zarar İlkesi

Geçidin:

• En az zarar verecek şekilde,

• En kısa ve uygun güzergâhtan geçmesi gerekir.

Hakim, bilirkişi raporu ile güzergâhı belirler.

(3) Bedel Ödenmesi

Geçit hakkı isteyen malik, karşı tarafa geçit bedeli öder.
Bu bedel:

• Taşınmazın değer kaybı,

• Kullanım kısıtlaması,

• Verim/kazanç kaybı
  dikkate alınarak belirlenir.

Bedel peşin ödenir. Hakim, karar kesinleşmeden de teminatla kullanıma izin verebilir.

(4) Zorunluluk Olması

Geçit talebi “arzuya göre” değil, zorunluluk halinde kabul edilir.
Alternatif güzergâh varsa, bu yol tercih edilir; keyfi güzergâh talebi reddedilir.

3. Yetkili Mahkeme

Taşınmazın bulunduğu yer Sulh Hukuk Mahkemesi
(İrtifak hakkı kurulmasına ilişkin davalar).

4. Davada Öne Çıkan Hususlar

Bilirkişi İncelemesi

• Harita mühendisi

• Ziraat mühendisi

• İnşaat mühendisi
  gibi uzmanlarca keşif yapılır; güzergâhın uygunluğu, değeri ve vereceği zarar belirlenir.

Geçit Güzergâhı Belirleme Kriterleri

Hakim şu noktaları gözetir:

1. En kısa hat

2. En az zarar veren güzergâh

3. Kamu yoluna en uygun bağlantı

4. Tarım alanlarının en az zarar göreceği hat

5. Ev, ahır, depo gibi yapıların mümkünse korunması

5. Davanın Sonuçları

(1) Geçit Hakkı Kurulması

Karar ile birlikte tapuya:
“Lehine – aleyhine geçit hakkı” şeklinde irtifak şerhi işlenir.

(2) Bedelin Ödenmesi

Mahkeme belirlediği geçit bedelinin ödenmesine hükmeder.

(3) Güzergâhın Kullanımı

Karar kesinleşince lehine geçit hakkı kurulan kişi, belirlenen hattan geçiş yapabilir.
Uygulamada çoğu zaman:

• Araç geçiş yolu (3–4 metre en)

• Yaya yolu
  olarak belirlenir.

6. Zorunlu Geçit Hakkının Kapsamı

Hakkın sağladıkları

• Yaya geçişi

• Araç geçişi (hakimin belirlediği ölçüde)

• Gerekirse altyapı tesisleri (boru, kablo)

Hakkın sınırlamaları

• Malik, hakkı maksadı dışında genişletemez.

• En az zarar ilkesi devam eder.

• Güzergâh amaçsız yere değiştirilemez.

7. Nereye Karşı Açılır?

Geçidin güzergâhına göre:

• Komşu,

• Komşunun komşusu,

• Gerekirse birkaç taşınmaz
  aleyhine birlikte dava açılabilir.

8. Uygulamada Sık Görülen Durumlar

A) Kapalı Parseller

Yola cephesi olmayan tarla/arsa → En tipik neden.

B) Yol var ama araç giremiyor

Dar köprü, aşırı eğim, 1 metrelik patika vb.

C) Yeni yapı yapılacak

İnşaat ruhsatı alınabilmesi için “ulaşım yolu” şartı nedeniyle dava açılır.

D) Aleyhine geçit kurulan malikin itirazları

• Güzergâhın yanlış olduğu,

• Zararın fazla olduğu,

• Ücretin düşük hesaplandığı
  şeklindedir.

9. Acele Geçit Hakkı (Geçici Kullanım)

Davanın uzun sürmesi halinde, hakim:

• Teminat karşılığı geçici geçişe izin verebilir.

• Tespit edilen güzergâh geçici olarak kullanılabilir.

10. Deliller

• Tapu kayıtları

• Kadastro krokisi

• Uydu fotoğrafları

• Komşu parsellerin konumu

• Keşif ve bilirkişi raporu

• Fotoğraf ve video delilleri

• Belediye/imar yolu kayıtları