TAKDİRİ İNDİRİM NEDENLERİ (TCK m. 62)

1. Kavram ve Hukuki Dayanak

Takdiri indirim, Türk Ceza Kanunu’nun 62. maddesinde düzenlenen ve hâkime cezanın bireyselleştirilmesinde geniş bir takdir yetkisi tanıyan bir kurumdur. Failin kişisel özellikleri, davranışı ve suçun işleniş biçimi göz önünde bulundurularak cezada 1/6 oranında indirim yapılmasını sağlar.

Takdiri indirim zorunlu değildir; hâkim ancak gerekli görürse uygular. Kararın gerekçeli olarak yazılması zorunludur.

2. Takdiri İndirimin Şartları

a) Failin suç işledikten sonraki davranışları

Örneğin:

• Yargılama sürecinde pişmanlık gösterme

• Mahkeme ile uyumlu bir tutum sergileme

• Duruşmaları uzatmama, çelişkiye düşmeyen ifadeler verme

• Zarar kısmen veya tamamen giderilmemiş olsa bile buna yönelik çaba gösterme

(Yargıtay’ın en sık gerekçe kabul ettiği alan budur.)

b) Failin geçmişi

• Sabıka kaydının olmaması

• Daha önce adli/idari bir yaptırıma maruz kalmamış olması

• Toplumsal yaşamında olumlu karaktere sahip olduğuna ilişkin olgular

(Not: Tek başına “sabıkasızlık”, eğer gerekçe açıklanmazsa indirim sebebi olamaz.)

c) Failin sosyal ilişkileri

• Aile kurmuş olması

• Çalışıyor olması

• Toplumsal konumu ve uyumu

• Sorumluluk sahibi olduğuna dair göstergeler

d) Failin yargılama sürecindeki davranışları

• Duruşmada saygılı ve uyumlu tutum

• Mahkemeye karşı hakaret veya kötü niyet içeren davranışlarda bulunmaması

(Not: TCK 62 indiriminde hükmün açıklanmasının geri bırakılmasındaki pişmanlıktan daha geniş değerlendirme yapılabilir.)

e) Failin kişisel ve ailevi durumu

• Ekonomik ve sosyal durumda güçlük çekme

• Aile yükümlülükleri (örneğin küçük çocuğa bakma)

• Hastalık, psikolojik çöküntü gibi durumlar

3. İndirimin Oranı ve Uygulanması

• TCK m. 62'ye göre içtima ve teşebbüs hükümleri uygulandıktan sonra kalan sonuç ceza üzerinden 1/6 oranında indirim yapılır.

• İndirim oranı hâkim tarafından artırılamaz veya azaltılamaz.

• Takdiri indirim uygulanmışsa ayrıca iyi hâl indirimi (eski TCK m. 59) uygulanmaz; çünkü zaten sistemi buna göre düzenlenmiştir.

4. Takdiri İndirimin Uygulanmadığı Haller

Hâkim aşağıdaki durumlarda indirim uygulayabilir, ancak uygulamamak da mümkündür:

• Failin pişmanlık göstermemesi

• Mahkemeye karşı saygısız tutum veya kötü davranış

• Yalan beyanlarla süreci uzatma

• Suçun işlenmesindeki kastın yoğunluğu

• Failin tehlikeliliği veya suç işleme eğilimi

• Failin suç sonrası kaçması veya delilleri karartmaya çalışması

Önemli:
Hâkim takdiri indirim uygulamazsa, “somut gerekçelerle” neden uygulamadığını yazmalıdır. Gerekçe yoksa karar bozulmaktadır.

5. Yargıtay Uygulaması ve Örnekler

İndirim Uygulanan Örnekler

• Fail hakkında sabıka kaydının bulunmaması ve yargılama sürecindeki saygılı tutumu

• Zararın tamamen giderilmemesine rağmen, failin zararı tazmin etme yönünde ciddi çaba göstermesi

• Failin yargılamayı uzatıcı davranışlarda bulunmaması, açık ve tutarlı beyanlar vermesi

İndirim Uygulanmayan Örnekler

• Failin mahkemede saldırgan ve saygısız tutum sergilemesi

• Suçtan sonra kaçması veya delilleri yok etmeye çalışması

• Yargılamayı uzatma amacıyla çelişkili, kötü niyetli savunmalar yapması

• Failin çok sayıda sabıkasının bulunması (haklı gerekçe oluşturur)

6. Takdiri İndirim ile İlgili Uygulamada Dikkat Edilen Hususlar

• Gerekçesiz ceza indirimi veya gerekçesiz indirim reddi temyizde bozulma nedenidir.

• “Sanığın sabıka kaydının bulunmaması” tek başına yeterli gerekçe değildir. Yargıtay, “kişilik özellikleri ve duruşmadaki tutumuyla birlikte değerlendirilmesini” ister.

• Takdiri indirim uygulandığında kararın sonuç kısmında açık şekilde belirtilmesi gerekir.

7. Sonuç

Takdiri indirim, cezanın failin kişiliğine ve davranışlarına göre bireyselleştirilmesine hizmet eden, ceza hukukunda oldukça önemli bir kurumdur. Hâkim tarafından objektif ve somut gerekçelerle uygulanması veya uygulanmaması gerekir. Uygulamada en çok tartışılan husus, gerekçenin yeterliliği ve indirim oranının sabit olmasıdır.